'Bigtech' wil niet naar Kamer komen over beïnvloeding verkiezingen
Vertegenwoordigers van Facebook, TikTok, X en Google willen niet naar de Tweede Kamer komen om daar uitleg te geven over hun activiteiten in verkiezingstijd. Een uitnodiging daarvoor is door de bedrijven afgeslagen of niet beantwoord.
De fracties van onder andere GL-PvdA, PVV, NSC, D66, BBB en Volt wilden nog deze week met de bedrijven in gesprek over "algoritmen en inmenging" tijdens de verkiezingscampagne. De partijen willen weten in hoeverre de Nederlandse kiezers op een ongeoorloofde manier worden beïnvloed, en wat deze platforms daar aan doen.
"Overal zie je in Europa dat verkiezingen onder druk staan", zegt GL-PvdA-Kamerlid Kathmann. Zij haalt het voorbeeld aan van de presidentsverkiezingen in Roemenië, waar volgens de Roemeense autoriteiten sprake was van beïnvloeding. "Wij willen weten wat de techbedrijven kunnen doen zodat het hier niet misgaat."
Ook BBB wilde het gesprek, met nog een paar weken te gaan tot de verkiezingen op 29 oktober. "Alle informatie die op mensen afkomt heeft natuurlijk invloed, de traditionele kanalen ook. Maar die algoritmes proberen mensen in een fuik te brengen."
Verdienen heel veel geld
De techbedrijven hebben er kennelijk niet veel belang bij om in de Kamer langs te komen, want ze verdienen heel veel geld met dit soort boodschappen, concludeert Kamerlid Van der Werf (D66). "Maar wij willen onze democratie schoon houden."
Volt-Kamerlid Koekkoek vindt het moeilijk te begrijpen dat de bedrijven niet willen komen of zeggen dat ze geen tijd hebben. "Het zijn grote multinationals waar heel veel mensen werken, en het gaat over onze democratie. Wij vragen dit niet zomaar."
Uit de uitnodiging aan de techbedrijven blijkt dat de Kamerleden zich zorgen maken na "mogelijke manipulatie van de Roemeense verkiezingen" en rapporten van de NCTV en AIVD dat "radicalisering in alle vormen" online wordt aangewakkerd, mogelijk door de werking van "aanbevelingsalgoritmen".
Die algoritmen spelen een grote rol. Die bepalen - mede gebaseerd op de interesse van de kiezer, maar ook op wat op dat moment populair is - wat iemand ziet. Je bepaalt het dus niet helemaal zelf, al lijkt dat soms zo.
Kort dag
Tiktok en X reageerden tot nog toe niet, ook niet op verzoeken van de NOS. Google laat de Kamer weten dat de uitnodiging "pas deze week" binnenkwam en dat het "te kort dag" is om dit in de agenda op te nemen.
Het was inderdaad kort dag, erkent initiatiefnemer Kathmann: "Maar je wordt uitgenodigd voor een gesprek over de veiligheid van onze verkiezingen. Het zijn allemaal bedrijven met meer dan 10.000 medewerkers; ik lees het zo dat je dan te belazerd bent om te komen."
Ook Vermeer kan niet plaatsen dat de bedrijven geen afgevaardigde willen sturen. "Een gemiste kans, want ze klagen soms ook dat ze moeite hebben om in contact te komen met Kamerleden. Ik kan niet in hun agenda kijken, maar is er iets belangrijkers dan met Nederlandse volksvertegenwoordigers in gesprek gaan?"
Telefoon opnemen
Koekkoek zegt dat het ook geen verrassing kan zijn voor de bedrijven dat de Kamer zich hier zorgen over maakt. "We zijn hier al jaren mee bezig", zegt zij. "Maar het feit dat we dit gesprek hebben geprobeerd, leidt misschien toch ook wel weer tot bewustwording over hoe het werkt."
Voor jonge kiezers die hun informatie vooral van sociale media halen heeft zij een eenvoudig advies. "Vraag je altijd af 'waarom zie ik dit en wie zit hierachter? 'En als je denkt 'hé dit is raar': check je feiten."
Kathmann: "En ik hoop wel dat ze de telefoon opnemen als premier Schoof belt dat er iets niet in de haak is."
Regels voor 'bigtech'
In Nederland bewaakt, voor zover dat gaat, de Autoriteit Consument en Markt (ACM) de aanbieders van sociale media. In juli heeft de ACM nog twaalf grote online platforms, zoals Facebook, TikTok en X geïnformeerd over de aankomende Tweede Kamerverkiezingen en ze gewezen op hun verantwoordelijkheden.
Ze moeten "een betrouwbaar online publiek debat in verkiezingstijd in Nederland" garanderen en mogen niet zomaar accounts blokkeren of inhoud verwijderen zonder duidelijke onderbouwing. Illegale haatzaaiende content, "malafide buitenlandse inmenging" en desinformatie rond de verkiezingen moeten ze verwijderen.
In de EU moet de Digital Services Act consumenten beschermen en de macht van internetgiganten als Google en Meta inperken. Bijvoorbeeld door transparanter te zijn over hun algoritmes en een verbod op gerichte advertenties op basis van religie of politieke opvattingen.