JA21 veranderde onvermeld verkiezingsbeloftes voor doorrekening
Plannen in het verkiezingsprogramma van JA21 komen niet overeen met plannen die de partij inleverde bij het Centraal Planbureau (CPB) om te laten doorrekenen. In Nieuwsuur weerlegt lijsttrekker Joost Eerdmans de verschillen niet.
"De doorrekening is een project apart", zegt Eerdmans. "Je wordt echt geacht om cijfers aan te leveren. Ik ben het er ook niet altijd mee eens. En ik ben niet eens de financieel woordvoerder. Dat is onze Michiel Hoogeveen." Hoogeveen is nummer vier op de kandidatenlijst van JA21.
De partij schrijft bijvoorbeeld in het verkiezingsprogramma dat de vliegbelasting moet worden afgeschaft. Die belasting bedraagt nu zo'n 30 euro per vliegticket. Maar tegen het CPB zegt JA21 de belasting te behouden en alleen een geplande verhoging terug te draaien.
Een ander voorbeeld: voor ondernemers belooft JA21 in het partijprogramma één tarief voor de winstbelasting van 20 procent. Bij het CPB leverde de partij echter een tarief van 22 procent in. Dat kost het bedrijfsleven al snel vele miljarden aan extra lasten.
'Mensen kunnen prima vergelijken'
Maatregelen die de overheid veel geld kosten, heeft JA21 dus niet (volledig) laten doorrekenen. Voor wonen en infrastructuur reserveert de partij in het partijprogramma ruim 12 miljard euro. Daar blijft in de doorrekening 500 miljoen euro van over voor infrastructuur. In de doorrekening schaft de partij de publieke omroep volledig af, volgens het partijprogramma blijven twee netten bestaan.
Doordat plannen niet in het partijprogramma, niet op de JA21-website en niet in de Stemwijzer staan, is voor kiezers niet te bepalen wat de partij wil en hoeveel het begrotingstekort af- of toeneemt bij JA21. Eerdmans weerspreekt dat. "Mensen weten wat de keuzes zijn en mensen kunnen het ook prima vergelijken met ons verkiezingsprogramma."
Hoe kunnen deze verschillen ontstaan?
De verschillen zijn mogelijk doordat partijen zelf maatregelen aanleveren bij het CPB. Doorgaans wordt gesteld dat het CPB "de verkiezingsprogramma's doorrekent", maar dat klopt dus niet helemaal. De rekenmeesters van het CPB controleren niet of de aangeleverde plannen overeenkomen met de verkiezingsprogramma's.
Partijen krijgen twee keer de kans om hun aangeleverde maatregelen aan te passen, naar aanleiding van eerste berekeningen door het CPB. Als bijvoorbeeld blijkt dat het overheidstekort veel te hoog uitkomt, kunnen partijen besluiten de belastingen te verhogen of te snijden in de uitgaven, om zo aan de begrotingsregels te blijven voldoen. Wat JA21 precies heeft aangepast, is niet bekend.
De partij heeft een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd laten doorrekenen bij het CPB. In 2060 zou de pensioenleeftijd 1,5 jaar hoger liggen. Dit staat echter niet in het partijprogramma.
Omgekeerd komt ook voor: maatregelen die in de CPB-doorrekening juist duurder zijn. Zo valt bij de doorrekening te lezen dat JA21 de dividendbelasting afschaft. Dat kost de schatkist jaarlijks 3,6 miljard euro, maar is niet terug te vinden in het verkiezingsprogramma.
Duidelijker is de partij over haar plannen voor energie. JA21 wil weer naar gas boren in Groningen "zodra de herstel- en versterkingsoperatie is afgerond". Dat is op z'n vroegst in 2034. En als er weer geboord wordt, zal op den duur nieuwe schade ontstaan. Eerdmans pleit ervoor te onderzoeken of de Groningse bodem stabiel kan worden gemaakt. "Er zijn gebieden op de wereld waar heel veel mensen wonen met grote aardbevingen onder de grond."
Kernenergie
JA21 wil flink investeren in kernenergie. Over 25 jaar wil de partij 20 gigawatt aan kerncentrales hebben, wat neerkomt op veertien tot twintig reactoren. "Wij geloven niet zo in wind en zon. Het waait niet altijd. Kerncentrales staan altijd aan."
Twintig reactoren zouden tegen de 200 miljard euro kosten. In de praktijk duurt de bouw vaak een stuk langer dan gepland, waardoor de kosten verder oplopen. In het partijprogramma reserveert JA21 voor volgend jaar 800 miljoen euro voor kernenergie.
Kijk hier het hele gesprek met Joost Eerdmans, waarin hij onder meer uitlegt waarom z'n gedroomde coalitie met PVV, VVD en CDA is: