Ondanks oorlogsrisico's investeren Oekraïense bedrijven volop
De oorlog kost Oekraïne 160 miljoen euro per dag. En dat is een conservatieve schatting. Nu al weet de regering dat het volgend jaar nog meer zal moeten uitgeven voor de strijd tegen Rusland. Bijna alles wat de regering binnenkrijgt aan inkomsten gaat op aan de oorlog.
Dat bedrijven en winkels openblijven is van levensbelang voor Oekraïne. Die financieren de strijd indirect via belastingen en douaneheffingen. Oekraïense ondernemers zijn zich daarvan bewust. "Wij zijn de ruggengraat van de economie", zegt Maksym Sjeremet, directeur van Epicenter, een van de grootste warenhuizen van Oekraïne. Zijn bedrijf investeert weer volop, nadat veertien Russische drones in september nog een distributiecentrum van Epicenter verwoestten.
Dat was niet voor het eerst. "Ik heb op ruïnes gestaan in Boetsja en in Tsjernihiv, toen winkels afbrandden. En we verloren er een in Marioepol", zegt Sjeremet, die de schade schat op bijna een miljard euro. Onlangs brandde er weer een winkel af in de buurt van Dnipro, die werd geraakt door een raket.
Toch ging er vorig jaar een nieuw winkelcomplex van Epicenter open in een buitenwijk van Kyiv. "We namen het besluit met overtuiging", zegt Sieremet. "Het werd wel de "dappere opening" genoemd. Gebaseerd op een van onze principes: als je vandaag niet investeert, is er morgen geen toekomst."
Schatkist
Het risico van nieuwe investeringen is groot, zegt Oleksandr Skyba. Toch bouwt ook zijn bedrijf een nieuwe fabriekshal voor een productielijn betonblokken. Kosten: 50 miljoen euro. "Het is een investering in onze toekomst. Op een dag is de oorlog voorbij en dan is er behoefte aan bouwmaterialen. Wij verwachten dat de vraag dan zal verdrievoudigen."
De kosten van de strijd tegen Rusland zullen de komende tijd alleen maar verder oplopen. En het begrotingstekort daarom ook. Het IMF heeft berekend dat de Oekraïense schatkist de komende twee jaar ruim 55 miljard euro extra nodig heeft om de economie en de oorlog te kunnen blijven financieren.
Europa gaf al geld, de VS en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) gaven geld, maar Amerika doet niet meer mee en ook steun uit Europa loopt niet van een leien dakje: niet alle EU-landen willen Oekraïne steunen vanuit hun eigen begroting. Van de leningen en subsidies die Oekraïne nu ontvangt voor wederopbouw, modernisering en hervormingen moet het land uitendelijk het grootste deel weer terugbetalen.
Ook buitenlandse bedrijven zijn terughoudend met investeringen in Oekraïne vanwege de risico's. Daarom belooft Kyiv belastingvoordelen, staat de EU mede garant voor privéinvesteringen en is er voor buitenlandse bedrijven zelfs een speciale 'Investeringskaart' met wederopbouw-projecten in regio's door het hele land.
Op de Kyiv School of Economics verwachten ze dat de begrotingstekorten door de kosten van de oorlog zonder buitenlandse hulp flink zullen oplopen. "Soldaten moeten worden betaald, er is brandstof nodig, voedsel", zegt econoom en oud-minister van Economische Zaken Tymofi Mylovanov. "Elke dag zijn ruim een miljoen mensen intensief bezig met dingen die veel geld kosten. Een gigantische operatie."
Volgens de econoom is er voor ander beleid als gezondheidszorg, onderwijs, pensioenen in de Oekraïense begroting nu weinig geld over. Mylovanov. "Als dat geld er niet komt, krijg je een crisis. De civiele economie zal dan instorten en het belastingsysteem, dat het leger financiert, stort dan ook in. Al is de economie veerkrachtig, hij staat ook aan de rand van de afgrond."
Russische tegoeden
Oekraïne is daarom niet alleen voor wapens afhankelijk van het Westen, maar ook voor de begroting. Westerse landen hebben geopperd om Oekraïne te steunen met in het buitenland bevroren Russische tegoeden. De EU wil dat geld gebruiken als onderpand voor leningen ter waarde van 140 miljard.
Maar EU-leiders, die het idee vorige maand bespraken, bereikten geen overeenstemming. Met name België, dat het grootste deel van het geld in beheer heeft, heeft kritiek op het plan uit angst voor mogelijke juridische claims van Rusland. Vandaag is er waarschijnlijkk een overleg tussen de Europese Commissie en de Belgische regering over de kwestie. Noorwegen zou eventueel garant willen staan voor de financiële risico's die België loopt.
Oekraïne hoopt vooral dat landen nog voor het eind van het jaar zullen instemmen met het voorstel. Anders kampt het land vanaf volgend jaar met een gigantisch begrotingstekort.